Biografia
Medikua, idazlea, artista plastikoa: margolaria, marrazkilaria, grabatzailea, eskultorea, eta kartelgilea bakarkako eta taldekako erakusketetan.
Valladolideko Medikuntza Fakultateko Anatomia Katedrako marrazkilari ofiziala.
Getxoko (Bizkaia) «Antzezaleak» artista plastikoen kolektiboaren sortzaileetako bat.
Bazkide, dantzari eta mendizale “Itxas Gane” patronatuan (Algorta. Bizkaia).
Eskuahaldunak Eskultoreen Elkarteko. kidea.
Medikuntzako liburuen ilustratzailea.
Medikuntzari buruzko lan historikoen egilea.
Kontakizun, ipuin eta artikuluetako idazki historikoak.
Algortan (Bizkaia) jaio nintzen 1949an, 9 anai-arrebako familia bateko zazpigarren seme gisa.
Nire haur-hezkuntza Karitateko monjen artean izan zen, eta batxilergoaren hasiera “Bidegorri” zentro ospetsuan. Adimen emozionalik ez duten hezitzaileek, urtetan, jipoiak, zigorrak, irainak eta irainak jasan zizkiguten ikastetxean.
1963tik 1968ra bitarteko urteak erabakigarriak izan ziren nire prestakuntzan. “Itxas Gane”ko kide izan nintzen”; Aldai Patronatuko Alpino Talde Mendizalea (GAE del PA) eta Erakunde artistiko errekreatiboa (OAR). Itxas Gane izan zen udalerri osoko arte eta kirol adierazpenaren ardatza. Bertan, bolondresak, batez ere Getxokoak, Euskal kultura sustatu zuten scoutismoarekin, mendizaletasunarekin, dantzarekin, Euskararekin, musikarekin eta, oro har, kirolarekin lotutako jarduera oso dinamikoen bidez. Talde horretatik, bertsolari eta txistulari garrantzitsuetatik hasi eta dantzari, futbolari eta mendizale ospetsuetaraino atera ziren.
13 urteko scoutismoan parte hartu nuen, eta Euskal geografian kanpamentuetan aire librean bizitzeko lehen esperientzia izan zen. Hala, mendizaletasunarekin harremanetan jarri nintzen, nire bizitza osorako zaletasun nagusiarekin. Mendizaletasunak asko erakutsi zidan gure lurraz, adiskidetasunaz, ahaleginaren diziplinaz eta natura maitatzeaz. Mendizale ezagunei jarraitzeko aukera izan nuen, mendiko bideetan gidatzen ninduten bitartean, bizitzako bideetan ere ibiltzen irakatsi zidaten.
15 urte genituenean, Algortako plazan oinarritutako gazte-talde bat ginela, Itxas Ganeko espatadantza taldean sartu ginen. Talde horretan lan handia egin genuen, eta Bizkaia osoko herri jai eta alardeetan parte hartu genuen.
Zihur nago nire arte plastikoetako estreinaldia zurezko markoa zuen arbeltxoa lortu nuenean izan zela. Hari baten bidez zapi bat lotua zuen arbeltxo hurak, zapi horrekin marraztutakoa ezabatzeko aukera emanez. Arbeltxoa tresna oparoa iruditu zitzaidan, gaur egun arkatz on batek iruditzen zaidan bezala.
Nire aita Anton eta arreba Marisol ezagutu nituen lehen pintoreak izan ziren, eta, zihur asko, horrela sortu zen marraztu eta margozteko jarduera naturaltasun sentimenduaz. Aita, bere pinturak poltsiko guztietan zituela eta naturan egindako apunteak biltzen zituela. Bikaina zen koloreekin sentsibilitate handiz ezdeusak diruditen motiboei arima ematen zien. Arreba, marrazkilari ona eta akademikoa zen kolorearekin. Etxean zeuden “Alpino” pinturillak eta Ingalaterratik itzuli zen izeba Mirenek 13 urterekin oparitu zidan akuarela kaxa izan ziren nitzako kolorearen magiaren estreinaldia.
Etxean, estimuluen bidez, marrazketarako eta pinturarako bokazioa piztu zen. Aita praktikarekin eta Ama goi-mailako jostun talentu artistikoz betetako sorkuntzekin. Autodidakta naiz, aitaren adibide iraunkorrari esker.
Nire izaera artistikoan, zihur nago gorputz, fantasia eta gaztetasuneko ametsen munduak ere parte hartu zuela. Algorta bezalako herri batean gertatu zen hori, hondartz, berdegune bukoliko, herrixka eta arrantzaleen portuan, non bertako biztanleak ezagutzen baitziren.Y
Batxilergoko Ikastetxeetara igarotzean, marrazketako ikasgaiak eta nire trebetasuna bultzatzen duten irakasleekin topa egite dut. Gazte izanik kartelak diseinatzen ditut (Algortako Portu Zaharreko festatakoak esaterako) eta propaganda, subertsiboa barne. Maiz museo eta erakusketetara joaten nintzen, pinturari eta artearen historiari buruz ikasteko. Garai hartan hasi nituen Getxoko hondartz eta kostaldeko lehen koadroak aire librean.
Hamazazpi urte nituela Algortan hegan egiteko beharra sentitu nuen. Bokazio batekin: MEDIKUNTZA, eta nork bere kabuz bizitzeko gosea. 1968ko Frantziako maiatzeko ideien iraultza eta Valladolideko unibertsitatea, mundua aldatu nahi zuen gazte hunkitu bat. Adinagatik, tokiagatik eta inguruabarrengatik, lagun maiteekin batera, marraztu eta margotzeko grina zabaldu zen han.
Valladolid historikoko txokorik ederrenak marrazten eman nituen uneei buruzko oroitzapen maitagarriak ditut: munduko lekukotzarik aberatsenak ziren lekuak. Valladolidek jarduera galeristiko handia zuen eta museo bikainekin batera nitzako laborategi estetiko handia izan zen.
Vespino motor batean Valladolid inguruko herrietan ibili nintzen, aire librean naturalera pintatzen. Cuadrado Lomas eta Chema Castilviejo margolari lokalen lagun egin nintzen. Castilviejo, geniala eta alaia, Arteetako Gaztela eta Leon Saria 2002an, Santa Martako Kubilla ikasten irakatsi zidan. Bai marrazkian bai pinturan markatu ninduen. Oraindik ere, zenbait marrazkirekin oparitu zidan koadernoa gordetzen dut. Bestalde, Cuadrado Lomas-en bizitasun eta soiltasunak eragin positiboa izan zuen nire bokazioan.
Musikari, poeta eta pentsalari handiekin partekatu nuen bizitza. Unibertsitatean Euskal ikasleen Kultur Asteen antolaketan parte hartu nuen, eta nik landutako kartelen bidez zabaldu ziren ekitaldi hauek.
Bestalde, bizi ginen solairuetako gelak apaintzen nituen, oinetakoen betunarekin eta hortzetako pastarekin erretratuak egiten nituen, eskuak eskaiolan erreproduzitzen ikasi nuen eta linoleumean grabatu nuen inprimatzeko, plantxa garbigailutik xukatzeko arraboletatik pasatuz.
Valladolideko txokoak marraztu nituen Arkitekturako ikasleekin batera, eta karrera-amaierako posterra egin nuen. Medikuntza fakultatean Anatomia katedrako marrazkilari hautatu ninduten. Eskoletan erabiltzen ziren 2×3 metroko arbeletan koloreztatuta, osorik eta piezaka marrazten nituen hildakoen gorpuak. Gómez Bosque katedradunak argitaratutako “Nerbio-sistema zentralaren anatomia” libururako marrazkiak ere egin nituen. Tesiak eta lan medikoak egin nituen, eta Fakultateko irakasleei marrazkia eta pintura saltzeko atea ireki zitzaidan.
Garai hartan, lehen aldiz saldu nituen Getxoko akuarelak, erakusketa iraunkorrean, Algortako Gorbea zilegian, eta enkarguak ere jaso nituen.
1974an, tokiko beste 3 pintorerekin batera, Adolfo Martín (Arri) (Arri), José Fernández eta Potxo Onaindia, “Atea Zabalik” talde artistikoa eratu genuen, udalerrian arte plastikoen sustapenean lan egiteko. Arteak errealitate sozialarekin duen konpromisoaren eta sormen plastikoa bultzatzearen ideiak garatzen zituen eskuizkribu bati heldu genion eta lehen erakusketa egin genuen Algortan.
Karrera amaitu ondoren, zerbitzu militarra egin behar nuen Kordoban. Baina, 3×2 metroko horma irudi batean konpainia osoa margozteko hautatua izan nintzen eta epea margozten eman nuen. Hori dela eta, fusil, metrailadore, bonba eta bestelako zentzugabekeriak erabiltzeko egunean anbulantzia eta apaizarekin eraman ninduten, badaezpada ere.
Alfredo Morales lagun maitearen eskutik ezagutu nuen Sevilla, Sevillako Unibertsitateko arte irakaslea zen. Lurralde hartako altxor artistikoa, haren edertasuna eta argia, behin betiko aurkikuntza izan ziren arteak Sevillan duen garrantzia ulertzeko. Javi Busto Sagrado, nire lagun eta ikaskide maitearekin bizi izan nintzen han, konpositore bikain eta musika sortzailearekin, eta Europako konposizio eta zuzendaritza polifonikoan lehena izatera heldua. Berak musika konposatzen zuen eta nik marraztu edo margotzen nuen.
Ejerciendo la medicina viví en Rioja Alavesa, en plena naturaleza y fue un punto de inflexión en mi interpretación de la pintura al aire libre. Practicando montañismo con asiduidad me familiaricé con la toma de apuntes al natural: instantes atrapados, reflejo de emociones, poesías encerradas en humildes cuadernos. Luego vendrán las reflexiones e inspiraciones sobre el color y los estilos.
Arabar Errioxan bizi izan nintzen, naturaren erdian, eta inflexio-puntua izan zen aire libreko pinturaren interpretazioan. Mendizaletasuna sarri praktikatuz naturan apunteak hartzen ohitu nintzen: une harrapatuak, emozioen isla, koaderno xumeetan itxitako olerkiak. Gero etorriko ziren koloreari eta estiloei buruzko gogoetak eta inspirazioak.
Gaixoen eta gaixotasunen artean mediku lanetan aritu naiz, Osasun Sistemaren hainbat arlotan, 44 urtez. Zainketa Aringarrietako Unitateetan, Larrialdietako Zerbitzuetan, Ospitale Militarrean, Familiako Medikuntzan, Enpresako Medikuntzan, Kirurgia Zerbitzuetan eta beste arlo asistentzial batzuetan jardun izanak emozio handiko uneak bizi izan ditu. Inoiz ez dut praktika plastikoa albo batera utzi. Zorionez, uste dut osagarri gisa arteekin, kontenplazio estetikoarekin eta irakurketarekin emozioak eta sentimenduak interpretatzen ikasi dudala.
Bizitzan zehar “bizi-bultzadak” eraman nau adierazpen plastikoaren bidetik. Hark energia oparo bat jartzen dizu eskura, arimaren espazio intimoenak birdefinitzeko.
Ezkonduta eta Algortan bizitzen, lanak xurgatu egiten nau, naturalki pintatzen jarraitzen dut, eta 1982ko martxoaren 12an, Potxo, Jose eta Adolforekin batera, “Colectivo de artistas plásticos Getxotarras ANTZEZALEAK” artista plastikoen talde Getxotarra sortu genuen, arte plastikoen eraketan oraindik ere aktibo dagoena. Hamar urte eman nituen presidente, eta ikasleak marrazketan osatu nituen. modelo naturalak, zeramikazko labea eta grabatu-tailerra izan genituen, baita marrazketa eta pintura tailerrak ere. Erakusketa eta erakusketa kolektiboak egin genituen Euskal Herri osoan.
Zazpi urtez, Berangoko José Luis Fernández Butrón (Butrón) eskultore bikainaren tailerrera joan nintzen. Bere esku talla, modelatua eta erreprodukzioak egiten kasi nuen. Esperientzia aparta, erromanikoan zuen espezialitatea desagertzen ari zelako. Garai honetan tamaina handiko eskulturen tintaz egindako lanak saldu eta bakarkako erakusketak egin nituen arte dendetan.
1985eko abenduan, lehen banakako erakusketa egin nuen Algortako Tilo plazako lokal batean (oleo pintura, gouachs eta akriliko lanak).
1986ko Irailean Eltziegoko udalaren osoko bilkura aretoan erakusketa egin nuen (Eltziegoko, Errioxa eta Arabako paisaiak oleo eta akrilikoan). 1988an, Eltziegon, beste erakuseketa bat, herriko kaleetako oleozko paisaiak eta 20 tinta marrazki aurkeztu nituen, baita haien kopiak karpetetan zaldu ere. Garai hartan hainbat erakusketa kolektibotan parte hartzen jarraitu nuen. Era berean, Berangoko berrogei baserritako tintazko marrazkiak egin eta pieza eskultorikoen buztinezko ereduak egin nituen. Lan profesionala zela eta, ezin nuen aire librean hainbeste margotu; beraz, Algortako Andikoetxe kalean estudio bat ireki eta bertan akriliko handietan lan egin nuen.
Bizilekua aldatu eta naturaz inguraturik artearekiko arduraren lanketa aldatu nuen, inguruko naturak eskeinitako egurra lantzera iritsi nintzen. Mendi eta bidaietako koadernoak lantzen hasi nintzen, idazkeraren munduan sarriago murgldu ere bai. Zugaztietako, Plentziako eta Mungiako, etab-ko pintura lehiaketetara aurkeztu nintzen.
Gure familiako gertaera dramatiko batek dimentsio berri bat sortzera eraman ninduen nire egonezin artistikoan. Mundu fantastiko eta zoriontsua sortu nuen, pertsonaien historioak diseinu eskultorikoarekin osatuz. Horrela sortu zen nire lehenengo eleberria: “Berroiales”. Hurrengo urteetan garatuko nuen fantasia bat. Pertsonaiak (Berro jaleak) brontzezko eskultura bidez sortu nituen “Alfa Arte”-n. Oso harrera ona izan zuten bai idazlana, bai eleberriaren eskulturek zein marrazkiek.
Menchu Gal margolaria nire bizitza artistikoan sartu zen aita Anton-ekin zuen harremanari esker. Biak gerrako errefuxiatu-garaian ezagutu ziren Tardets-en; Menchu-k 16 urte zituela topo egin zuten margozten. Nik bere pintura ezagutzen nuen eta bere jenialtasunarekin bizi ahal izan nuen. Denbora asko eman genuen elkarrekin Hendaiako Ondarraitz hondartzan paseatzen, eta Tardets-era eraman nuen, guerra garaitik han egon barik zegoela. Bere bizitzako lehen koadroa Madeleine Jaureguiberryk erosi zion eta bere etxea bisitatzera eraman nuen Menchu, eta haren oinordekoek erakutsi ziguten koadro hura. Izugarri hunkitu zen eta argazkia atera ahal izan nion momentu hari (orduan Menchita moduan sinatzen zuen).
Hura eta haren pintura zehatz-mehatz ezagutzeak murmurio bizigarri bat erantsi zion nire estiloa ulertzeko moduari. Naturan margotzen dudanean, bere irakaskuntzak entzuten ditut..
2010ean, hiru urte eman nituen Bilboko “La Taller” grabaketa-zentroan, Maite Martínez de Arenaza irakasle Bilbotarrarekin. Esperientzia zoragarria izan zen eta grabatu artistikoaren mundura eraman ninduen.
2012ko Maiatzean, Patricia Cancelo eta Frank S. Pardorekin, eskultura erakusketan oparte hartu nuen Bilboko Renfe eta Abando geltokietako erakusketa-aretoan./p>
2013an, Fruizko ludotekan erakusketa egin nuen.
2014. urtean Amaia Conde artistaren eskultura-tekniken tailerrera joan nintzen. Artez, alaitasunez eta indarrez betetako irakaslea da, eta eskulturan nabarmentzen diren ikasleak haritzen dira. Elkarrekin egin genuen erakusketa Deustun (Bilbo). Osakidetzaren eta Gurutzetako, Basurtoko, Galdakaoko etabarreko ekitaldietan, parte-hartzaile garrantzitsuei ematen zaizkien brontzesko opari-sariak landu nituen.
Margozten, grabatzen, marrazten, idazten jarraitzen dut (Arabar Errioxako blog-ean Blog de Rioja Alavesa izeneko artikuluekin parte hartzen), eta denbora gehiagoko eskulturak egiten ditut. Material eta teknika berrien entsaioan, astero Bilboko Berreginen Museora joanez, esku hartzeko.
2022ko abuztuan, berriro era erakusketa bat antolatu nuen Eltziegon (Araba) kultura-gelan, eta formatu handiko eta ertaineko lanak aurkeztu nituen (oleoz, akuarelaz, akrilikoz, grabatuz edo teknika mixtos eginak).
2023an, “Eskuahaldunak Eskultoreen Elkarteko” kide moduan Bilboko Barrainkua aretoan, San Frantzisko eta Otxarkoagako kultur gelatan eta Durangoko Azoka erakusketatan parte hartu dut. Durangoko erakusketa areto aurreko plazan, Guillermo Olmoren zuzendaritzapean, zazpi kidek 7×4 metrotako Durangoko Mikeldi historikoaren erreprodukzioa sortu genuen pallet egur birziklatuak erabiliz. Arrakasta handia izan eta Durangoko udalari eman zitzaion. Elkartean ikerketa eta berrikuntza arloaz arduratzen naiz. Erakundeen inplikazioa bilatzen gabiz, elkartea ezagutzera emateko, oraingoz 150 eskultoreko taldea baikara.
2024ko urtarrilean, Círculo Rojo argitaletxearekin batera, bigarren eleberri bat argitaratu dut, “Donde tú sabes” izenekoa, aurreko “Berroiales” nobelan sortutako pertsonaien abentura fantastikoak kontatzen dituena.
Argazki Galeria
